Akdeniz foklarına mağaralarında verilen insan baskısı rahatsızlığı üzerine yürürlükte olan mevcut Su Ürünleri Avcılığı Tebliğ maddesi SAD-AFAG’ın Ocak 2016’da önerdiği şekilde kabul edildi ve Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü tarafından 13 Ağustos 2016 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak Tebliğde yerini aldı.

Tadil edilen maddeye göre; “Akdeniz Fokunun yaşadıkları sualtı veya su üstü girişli kıyı mağaralarında ışık kullanmak, her türlü vasıta ile dalış yapmak, yüzerek veya herhangi bir deniz vasıtasıyla girmek, mağara girişlerinde beklemek, demirlemek yasaktır”. Su ürünleri Sirkülerinde 1991 den günümüze kadar geçerli olan eski versiyonda “Fokların yaşadıkları mağaralarda ışık kullanmak, her türlü vasıta ile dalış ve su ürünleri avcılığı yapmak yasaktır” denilmişti. Bu ilk düzenleme de Ocak 1991’de yapılan ilk Ulusal Fok Komitesi (UFK) toplantısında SAD-AFAG tarafından yapılmış ve aynı toplantıda Tarım Bakanlığı – Koruma Kontrol Genel Müdürlüğünce kabul edilmişti.

Ancak zamanla, özellikle son 5-6 yıldır, bu maddenin tur tekneleri ve yüzerek girenler tarafından ciddi anlamda sulandırıldığı fark edildi. Bir kesim, Akdeniz foklarının ciddi şekilde ürktüklerini ve terk etmecesine mağaradan kaçtıklarını gördükleri halde önceki Tebliğ maddesinin “yüzerek veya tekne veya şişme botlarla fok mağaralarına girilmesine” engel olmadığını inatla iddia etmeye devam etti. Oysa belli ki, dalgıçların rahatsız edebildiği ortamda yüzerek veya teknelerle/botlarla girenler daha fazla rahatsız vereceklerdir. Bu kendilerince hukuki boşluğu kullananlara SAD-AFAG tarafından defalarca fok mağaralarının türün devamı için ne kadar önemli olduğu ve son sığınaklarında rahatsız edilmelerinin hayati bir yanlışlık olduğu aktarılmasına rağmen yanlışı savunmaya ve eylemlerde bulunmaya devam ettiler. Gerçekten de mağara içi foto kapanlarımız bizlere Kalkan Mavi Mağara, Mordoğan Ayıbalığı Mağarası, Kekova Korsan Mağarası, Antalya Falezler ve Alanya Kalealtı Mağaraları gibi fokların hala tutunduğu beylik kıyılarda insanların fütursuzca mağaralara girdikleri ve fokları kaçırdıklarını gösterdi. Daha da ileri giderek büyük küçük demeden gezi teknelerinin bazı bölgelerde mağaralara girdiklerine dair görüntüler SAD-AFAG’a ulaştığında işin son noktaya ulaştığını anladık. Bunun üzerine SAD-AFAG 5 Ocak 2016 tarihli yazısı ile Su Ürünleri Avcılığı Tebliğine görüş verilmesi çerçevesinde mevcut Yer Yasakları maddesi üzerinde çalışarak revize halini Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğüne sundu. İdarenin takdirinde SAD-AFAG’ın önerisi aynı şekilde kabul edildi ve 13 Ağustos 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı. Dünya mirası bir nadir canlının karasularımızda ve kıyılarımızda korunmasına yönelik boşluğun doldurulması önemli. Artık Sahil Güvenlik botları ve İl ve İlçe Tarım Müdürlükleri yetkilileri bu hukuki dayanakla daha net hareket edebilecekler.

 Böylelikle yeniden düzenlenmiş olan ilgili “Yer Yasakları” maddesi hem 2016/35 Numaralı Ticari Su ürünleri Tebliği hem de 2016/36 Numaralı Amatör Su Ürünleri Avcılığı Tebliğinde yayınlandı. Dünyanın en nadir canlılarından Akdeniz fokuna yönelik kıyılarımızda gözlenen tehditler bölgesel olarak değişiklik göstermekle birlikte, türün yaşamsal varlığını sürdürmesi için fokların son sığınakları olan kıyı mağaralarına yapılan dalışlar ve hatta tekneyle içeri girmeler belli kıyı alanlarında yoğunlaşmakta ve buralarda ağırlıklı sorun haline gelmektedir. Gerek mağara dalışları gerekse günübirlik tur tekneleri, kanolar veya turistlerin yalnızca yüzerek girdikleri fok mağaralarında, en fazla rahatsız edildiği ülkemizin dalış turizmi merkezleri Mordoğan, Çeşme, Kuşadası, Bodrum, Fethiye, Dalaman, Marmaris, Kalkan, Kaş, Kekova, Kemer, Antalya (Falezler) ve Alanya olarak karşımızdadır. Bu bölgelerin hala belirli sayıda fok popülasyonlarını barındırdığını ve fokların ürediğini altını çizerek belirtmek gerekir. 20. yy başlarına kadar açık sahillerde bile üreyen ve barınan Akdeniz fokları günümüzde artık sadece izbe, karanlık ve dalga alan deniz mağaralarının en diplerine kaçmış durumdadır. Bu kıyı mağaraları Akdeniz foku kıyı habitatı içinde türün neslini devam ettirebilecek üremelerine uygun tek niş alanlar. Yani uygun kıyı mağaraları bu nadir deniz memelisinin saklandığı, dinlendiği ve üreyebildiği yegane alanlar. Akdeniz fokunun üreme amaçlı yer seçiminde bu kıyı mağaralarından başka alternatifi yok. Dolayısı ile deniz mağaralarının insan baskısından uzak kalmasının önemini daha fazla anlatmaya gerek yok.

Cem O. Kıraç ve N. Ozan Veryeri SAD-AFAG

20 Ağustos 2016, Ankara

 

 

13 Ağustos 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayınlandığı üzere 8. Madde (c) bendinde Akdeniz foku mağaralarına yasadışı girişleri düzenleyen madde SAD-AFAG’ın aşağıdaki yazısında önerildiği üzere yürürlüğe girdi.

***

Tebliğ görüşmelerinde önerdiğimiz metin eski maddenin yerine ikame etti.

 

 

5 Ocak 2016 tarihli SAD-AFAG yazısı ile Su Ürünleri Avcılığı Tebliğinde mevcut Akdeniz foku mağaralarına dalışla ilgili Yer Yasakları maddesi değişikliği önerildi. Kabul edilen öneri Resmi Gazetede yayınlandı. 

 

Birçok kıyı bölgemizde görülebilecek bir olgu; günübirlik gezi tekneleri, olağan seyir, can, mal, çevre emniyetini de dikkate almayarak, kayalık kıyılara çok yakın seyretmesi ve hatta kayalık falezlerin önünde beklemeleri. Falezler, Antalya. Aralık 2015. (c) C.O.Kıraç SAD-AFAG

 

Akdeniz foklarının mağaralarda “son sığınakları” olan denizden girişli kıyı mağaralarında nasıl korkutularak mağaralarından kovulduklarını anlatan en çarpıcı örnekler. Alanya Kalealtı Mağaraları, 2014.

 

Ege ve Akdeniz kıyılarımızda belirli dalış ve turistik bölgelerde turistler, bilerek veya bilmeyerek Akdeniz foku mağaralarına girerek türü son kalelerinden de kovmakta. Akdeniz foku sığınacak en son nokta olan denizden girişli kıyı mağaralarında insanlarla karşılaştıklarında genellikle ya hemen mağarayı terk ediyor ya da ciddi şekilde korktuğunu belli eden davranış içine giriyor. Fokların mağarada ışık gördüklerinde ve insanlarla karşılaştığında kaçarak tepki vermeleri bilinen bir durum.